बालमैत्री स्थानीय शासन र बाल क्लब : बालबालिकाको अन्तरनिहित प्रतिभा वा क्षमता प्रस्फुटन गर्ने फोरम हो

राजन बस्नेत 

बालमैत्री गैर विभेदीकरण, बालबालिकाको सर्वोत्तम हित, सर्वांगिण विकास र बालसहभागिताको सिद्धान्तमा आधारित भै बाल अधिकारको सम्मान, संरक्षण र सम्बद्र्धन गर्न राज्यको तर्फबाट गरिने समष्टिगत पद्धति र प्रयास नै बालमैत्री शासन हो । बालमैत्री शासन बाल बचाऊ, बाल संरक्षण, बाल विकास र सार्थक बाल सहभागिता जस्ता बालअधिकारका सवालहरुलाई स्थानीयस्तरको नीति, योजना, संरचना, प्रणाली र कार्यप्रक्रियामा स्थानीयस्तरमा संस्थागत गर्ने पद्धति नै बाल मैत्री शासन हो । बालमैत्री शासनको उद्देश्य : बालबालिका आजको सझेदार भोलिका कर्णधार र पर्सी का साझेदार हुन । हामीले आज बालबालिकालाई अनुकूल वातावरण दिन सकेमा मात्र उनीहरु भोलिका बलिया आधार स्तम्भ बन्न सक्छन् । त्यसैले हाम्रो घर, समुदाय, विद्यालय तथा विकास निर्माणका सबै संरचनाहरु बालबालिकाको लागि सुहाउँदो हुनुपर्छ । हाम्रा नीतिगत निर्णयहरु बालबालिकाको सर्वाेत्तम हितमा हुनुपर्छ, हाम्रा बोली तथा ब्यवहारहरु बालबालिकाको प्रिय हुनुपर्छ र हाम्रा भौतिक निर्माणहरु बालबालिकाको पहुंचमा हुनुपर्छ । त्यसैले बालमैत्री शासन भनेको हामीले गर्ने विकासका सबै प्रयासहरुलाई बालबालिकाको आँखाले हेर्ने र सोही अनुसार निर्देशित हुने अभ्यास नै हो ।

स्थानीय तहले बालमैत्री आचारसंहिता लागु गर्दै आफ्ना नीति, ऐन तथा नियमावली तथा कार्यवधिहरुमा बालमैत्री स्थानीय शासनका आँखाबाट त्यसको संशोधन नभएमा निर्माण गर्नुपर्दछ । हरेक वर्ष नीति तथा कार्यक्रम आउनु अघि स्थितिपत्र जारी गर्नुपर्ने र बालबालिकाको विषयलाई समेत उच्च प्राथमिकता दिनु अहिलेको आवश्यकता हो । बालमैत्री स्थानीय शासनका सूचकहरु : बालमैत्री स्थानीय शासनका २७ वटा सेवा प्रवाह सम्बन्धी र १२ वटा संस्थागत सूचकहरु छन् । यी सूचकहरु कुनै नयाँ सूचकहरु नभएर हामीले गरिरहेका बाल बचाउ, बाल संरक्षण, बाल विकास तथा बालबालिकाको सहभागिता सम्बद्ध छन् । यी सूचकहरुमा स्थानीय तहले यस अघि नै धेरै काम गरिरहेका छन् । तर कुन सूचकको अवस्था के छ भन्ने विषयमा भने तथ्यांकगत रुपमा जानकारी छैन । यसका लागि बालबालिकाको अवस्था सम्बन्धी सर्वेक्षण गर्नु पर्ने हुन्छ । तर कतिपय सूचकहरु पुरा भईसकेका पनि हुन सक्छन् । जुन सूचकहरु कमजोर छन् त्यसलाई आधार बनाएर लगानी योजना बनाउने काम नै स्थानीय तहको थप दायित्व हो । बालमैत्री नगर/गाउँ बनाउनु भनेको सबै बालबालिकाको बाँच्न पाउने अधिकार सुनिश्चित गर्नु हो । सुरक्षित, जन्म, खोप तथा स्याहार पाउने उनीहरुको अधिकार सुनिश्चित गर्नु नै बाँच्न पाउने अधिकार सुनिश्चित हुनु हो । हाम्रा बालबालिकाहरु हेला, अपमान, दुर्ब्यबहार , श्रमशोषण, बालबिवाह, बेचविखन, लागु औषध, बालसैन्य आदि क्षेत्रबाट मुक्त बनाउने अभियान बालमैत्री अभियान हो । सबै बालबालिकाले शिक्षा प्राप्त गरून्, मनोरञ्जन, खेलकूद तथा आफ्नो व्यक्तित्व विकास गर्ने अवसरहरु प्राप्त गरून् ।