”उहाँको निष्ठा आदर्श त्याग राजनीतिमा स्खलन भएको छ ”

केशब चौलागाई

म गौरीशंकर क्याम्पसको स्ववियु सभापति थिए । अखिल भन्नेहरु मलाई मन पर्दैनथ्यो,नेविसंघ पनि छ भन्ने मलाई सुझाउने मान्छे थिएन । म केवल विद्यार्थीहरुको नेता थिए । मलाई तात्कालिन पञ्चहरुले हाम्रो संघठनको जीत भयो भनेर दावी गरे । मैले अस्वीकार गरिन तर, मेरो राज्य व्यवस्था वदल्ने चाह विभिन्न समाहरोहमा प्रकट हुँदा अञ्चालाधीश लगायतका पञ्चायतका नेताहरु भित्र भित्रै नाराज थिए । मुलुकमा प्रजातन्त्रको पुनर्वहालीको लागि आन्दोलन चलिरहेको थियो । आन्दोलनप्रति ऐक्यवद्धता जनाउन स्ववियुको तर्फबाट क्याम्पसमा हड्तालको घोषणा गरियो र आन्दोलनकारीहसँग उठबस चल्न थाल्यो । जिल्लामा खासै प्रदर्शन भएन । पर्चाहरु छर्ने, लुकीलुकी कालो झण्डाहरु गाड्ने कामहरु र सडकमा पञ्चायत व्यवस्था मुर्दावाद भनेर लेख्ने लेखाउने कार्य गरिन्थ्यो । आन्दोलनको उत्तरार्धतिर तारा बहादुर कोईराला, रामजीवन सिंह, ताराबहादुर कार्की, बद्री चौलागाई, कृष्ण भुजेल, बद्रीभक्त श्रेष्ठ,कृष्ण भुजेल ,कुबेर थापा लगायतका साथीहरु कुबेर थापाको घरमा मिटिङ गरेर आन्दोलनका विभिन्न कार्यक्रमहरु बनायौं । चैत्र २४ मा पञ्चायती संविधान जलाउने कार्यक्रम थियो । त्यसको तयारी हुँदाहुँदै पञ्चायती व्यवस्था लर्खरायो । २६ गते त दलमाथिको प्रतिवन्ध हट्यो । ठाउँ ठाउँमा विजय जुलुस हुन थाले । दोलखा वजारको विजय जुलुस र सभालाई मैले पनि सम्बोधन गरेको थिए । जिल्लाका अन्य ठाउँहरुमा के कस्ता आन्दोलन भए मलाई खास थाह भएन । बैशाख ५ गते संयुक्त वाम मोर्चाको आयोजनामा विजय जुलुस र चरिकोटको टुंडीखेलमा सभा गरियो । त्यस सभामा फाट्टफुट्ट चारतारे झण्डाहरु पनि देखिन्थ्यो । त्यही सभामा लालकुमार केसी र मैले “आमा दिदी बैनीहो कति वस्छौ ,दासी भै’ भन्ने गीत गाएका थियौं ।” त्यो समयमा पशुपति चौंलागाई र रितबहादुर खड्कालाई थुनेको रहेछ । उनीहरु थुनामुक्त भएर त्यही सभामा आई पुगे । उनीहरुलाई सिन्दुर अविरले स्वागत गरियो । पशुपति चौंलागाईलाई त्यही दिन देखेको र भेटेको थिए । कथनी र करणीको तालमेल हुनु पर्छ भन्ने मान्यता राख्ने मलाई वामपन्थीहरुको राजनीतिले आकर्षित गर्न सकेन । त्याग तपस्याको चर्चा पाएका भीमबहादुर दाइलाई भेटेपछि नेविसंघ सम्हाल्ने जिम्मेवारी पनि दिनुभयो । म त्यही जेठ महिनादेखि नेपाली कांग्रेससंग आवद्ध भए र आजसम्म कृयाशील छु ।

त्यसपछि विभिन्न दलका नेताहरुँंग उठवस, छलफल वहस चल्न थाल्यो । तर पशुपति दाजुसँग त्यत्रो भेराईंचो भएन । “छ्यास्स छुस्स भेट त हुन्थ्यो ”खासै कुरा हुन्नथ्यो ।०५४ सालपछि जिल्ला बिकास समितिका सभा गोष्ठीहरुमा कांग्रेसको तर्फबाट प्रतिनिधित्व गर्न अक्सर म जाने गर्थें । ति समारोहमा कहिलेकाही भेट हुने गथ्र्यो । सायद मेरा विचार र प्रस्तुति मन पथ्र्यो होला मलाई धाप मार्नु हुन्थ्यो । ०६२–०६३ पछि हाम्रो भेराईंचो बढ्दै गयो । सद्भाव प्रकट हुन थाल्यो, सम्बन्ध अलि पारिवारिक बन्दै गयो । पार्टीगत कटाक्ष गर्न उहाँ पनि कम हुनुहुन्नथ्यो । तर व्यक्तिगत सद्भाव चाहिँ कहिलै घटेन । भीम दाईको अवसान भएपछि जिल्लाका नेताहरुमा पशुपति दाईलाई आदर्शको पथमा देख्न थालेका थिए मान्छेहरुले । केन्द्रीय तहमा पुगिसकेका दाजु पशुपतिलाई डनवाद र धनवाद हावी हुँदै गएका एमालेले जिल्लामा घेरावन्दी गर्न थाले । ०७४ को निर्वाचनमा उनलाई प्रदेससभा सदस्यको उम्मेदवारमा टक्र्याईयो । त्यो पनि अर्को निर्वाचन क्षेत्रमा । कांग्रेसको तर्फबाट म स्वयं उम्मेद्वार थिए । उहाँको निष्ठा,आदर्श ,त्याग र ईमानको राजनीति यही स्खलित भएको थियो । उहाँप्रति मेरो सद्धभाव हुंदा हुँदै पनि मैले निकै कटाक्ष गरेको थिए । आफ्नै पार्टीबाट अपहेलना व्यहोरेका आदरणीय दाजुलाई मैले निर्वाचनको प्रचलित परम्परा तोडेर नयाँ संस्कृति बसालौं भनेर सभाहरुमा खुल्ला आव्हान पनि गरे । “गाडी, घोडा, चुल्ठे मुन्द्रे, डन , धन , दौडादौडी सब बन्द गरौ , संयुक्त सभा आयोजना गरौ” , जिल्लाका एफ एमहरुबाट प्रत्यक्ष प्रशारण गरौं , आ–आफ्ना नीतिहरु प्रस्तुत गरौं, नयाँ परिपाटी थालनी गरौं, हार जित जे भएपनि एउटा परिपाटी सुरुवात गरौं, धेरै पटक भनें । दाजुले मेरो कुरालाई उपेक्षा गर्नु भयो । सायद उहालाई आफ्नो प्रतिष्ठा रक्षाको दवाव थियो । जसरी पनि जित्नै पर्ने थियो । पछिल्ला दिनमा केपी ओलीको हुकुमभित्र दाजुमा अन्तरनिहित सत्य डगमगाउन थाल्यो । आफैलाई न्याय गर्न नसकेका धारणाहरु प्रकट हुन थाले । केही आउरे भाउरेहरु संघीय माननीय भैरहंदा पशुपति चौंलागाई प्रदेश सभामा त्यो पनि निम्जो देखिनु संगति लाग्दैनथ्यो । केही कमी कमजोरीका वावजुद,राजनैतिक छुवाछुत,राजनीतिको अपराधीकरण गर्नु भएन । उहाँ सु–संस्कृत राजनैतिक संस्कारकै पथमा हुनु हुन्थ्यो । आर्थिक पृष्ठभूमि पनि औसत जनताकै जस्तो थियो । सबैलाई माया गर्नु हुन्थ्यो । महामारीमा पर्नु भो,उचित उपचार मिलेन भन्ने गुनासो पनि सुनियो । एउटा प्रिय मान्छे गुमाउनु परेकोमा अत्यन्त दुख लागेको छ । १३ औं पुण्यतिथिको अवसरमा उहाँको आत्माको चीर शान्तिको कामना गर्दछु !(लेखक २०७४ सालको प्रदेशसभा निर्वाचनमा पशुपति चौलागाईका निकटतम प्रतिद्वन्द्वी हुन)